Uzależnieniami behawioralnymi należy przejmować się tak samo jak innymi! Obecnie są po prostu częściej rozpoznawane niż kilkadziesiąt lat temu, ponieważ wtedy wiele niepokojących objawów było po prostu ignorowanych. Dziś coraz więcej osób, które zauważają je u siebie lub swoich bliskich, świadomie szuka profesjonalnej pomocy.

Uzależnienia behawioralne, czyli inaczej uzależnienia od zachowań, to wszelkie nałogi związane z wykonywaniem jakiś czynności. Uzależnieniem behawioralnym może być seks, hazard, granie w gry komputerowe. Ta grupa uzależnień zawsze historycznie istniała, ale obecnie z racji rozwoju technologii oraz kultury konsumpcjonizmu znacznie zwiększyła się liczba osób cierpiąca na ten rodzaj nałogu. Ludzie uzależniają się od zachowań, gdyż szukają w nich ekscytacji i przyjemności, ukojenia swoich emocji, oraz sposobu na radzenie sobie z wyzwaniami życiowymi, które bez tego wydawałyby się zbyt trudne do udźwignięcia. Nikt, kto się uzależnił nigdy nie planował takiego rozwoju wypadków w swoim życiu.

Pamiętaj! Uzależnienie Cię nie definiuje!

Za każdym uzależnieniem stoi jakaś historia, historia człowieka, który żył jak każdy inny człowiek. Doświadczał, czuł, kochał, zdobywał, aż w końcu coś się popsuło, czegoś zabrakło, czegoś było za dużo lub za mało, chciało się za bardzo, albo za mocno. Wtedy ów człowiek się potknął i przewrócił. Potknięcia nas nie definiują, to tylko potknięcia, zawsze możemy wstać i iść dalej. Trzeba tylko jasno określić cel. Potykając się można zajść daleko nie wolno tylko upaść i się nie podnosić.

Tak jak w przypadku każdego innego uzależnienia, uzależnienie behawioralne jest chorobą, która w postępujący sposób zaczyna wyniszczać życie człowieka. Człowiek uzależniony często nie zdaje sobie przy tym sprawę, że cierpi na tą chorobę, ukrywa ją przed otoczeniem ze strachu przed konsekwencjami i z powodu wstydu, jaki zwykle odczuwa. Nieleczony nałóg niestety zawsze się nasila powodując coraz poważniejsze negatywne skutki w życiu osoby, które mogą być powstrzymane jedynie poprzez poszukanie pomocy i podjęcie leczenia tego zaburzenia. Ważne jest by pamiętać, że jeśli uzależnienie współwystępuje z innymi zaburzeniami czy problemami np. depresją, to jeśli te inne nie zagrażają życiu osoby lub zupełnie nie destabilizują jej funkcjonowania, to wtedy zawsze uzależnienie powinno być leczone w pierwszej kolejności.

Objawy uzależnienia behawioralnego

• Spędzanie coraz większej ilości czasu angażując się w dane zachowanie, zaniedbując przy tym inne wcześniejsze zainteresowania i pasje lub ważne obowiązki zawodowe lub szkolne
• Tracenie kontroli nad swoim zachowaniem
• Poświęcanie większej ilość pieniędzy i uwagi, niż pozwala na to sytuacja życiowa
• Odczuwanie trudność w powstrzymaniu się przed zachowaniem, które samemu uznaje się za niewłaściwe
• Odczuwanie potrzeby dostarczania sobie coraz intensywniejszych wrażeń związanych z danym zachowaniem lub wykonywania go coraz dłużej, by dalej czuć przyjemny dreszczyk emocji
• W sytuacji stresu, napięcia, przygnębienia oraz w innych nieprzyjemnych stanach emocjonalnych pierwsza myśl, jaka przychodzi do głowy, to „Jeśli to zrobię, poczuję się lepiej.
• Pomimo rosnącej świadomości strat i podejmowania prób zmiany czy porzucenia tego zachowania, ostatecznie zawsze powrót do danej czynności
• Reagowanie gniewem w momencie kiedy nie ma możliwości wykonania danej czynności

Rodzaje uzależnień behawioralnych i ich objawy

Prawdą jest, że uzależnienia behawioralne stały się problemem czasów współczesnych. Coraz więcej osób cierpi na tego rodzaju zaburzenia, a wiele z nich jest związanych z obecnym stylem życia i nowoczesnymi technologiami. O ile nałogowe uprawianie hazardu lub seksu było doskonale znane kilkadziesiąt lat temu, o tyle uzależnienie od smartfonów, solarium czy zabiegów medycyny estetycznej to zupełnie nowe zaburzenia behawioralne, związane z postępem techniki czy łatwiejszym dostępem do czynności uzależniających, stanowiące poważne wyzwania dla lekarzy i terapeutów. Poniżej prezentujemy najważniejsze rodzaje nałogów czynnościowych, z jakimi spotkamy się na co dzień w naszej pracy terapeutycznej oraz ich najbardziej charakterystyczne objawy, pomocne w diagnozowaniu konkretnego zaburzenia.

Patologiczny hazard

Dawniej dotyczył głównie nałogowego grania w karty na pieniądze i zakładami sportowymi, dzisiaj uzależnienie to często związane jest z korzystaniem z kasyn online, obstawianiem wyników sportowych w zakładach bukmacherskich za pośrednictwem Internetu czy nałogowym graniu w Lotto. Osoby zmagające się z tym zaburzeniem mają trudności z kontrolowaniem ilości pieniędzy poświęconych na gry. Częste myśli dotyczące hazardu odwracają ich uwagę od codziennych spraw. Ten rodzaj uzależnienia behawioralnego prowadzi do ogromnych kłopotów finansowych, zawodowych i rodzinnych, dezorganizując całe życie.

Zakupoholizm

Częste i niekontrolowane zakupy, nieustanne polowanie na okazje i promocje, kupowanie w nadmiernej ilości niepotrzebnych rzeczy tylko dlatego, że zostały przecenione to objawy tego coraz częściej występującego zaburzenia behawioralnego. Dotyka ono głównie kobiety, które w kompulsywnym kupowaniu znajdują sposób na rozładowanie napięcia emocjonalnego. Takie zachowanie prowadzi do odczuwania ulgi, a nawet euforii po wyjściu ze sklepu. Przyjemność z zakupów jest jednak tylko tymczasowa i zwykle nie trwa długo. Zaraz po niej pojawiają się wyrzuty sumienia i obwinianie się za kolejne pieniądze wydane bez konkretnej potrzeby. Zakupoholizm to uzależnienie behawioralne, które skutkuje poczuciem winy, a często także zadłużeniem, ponieważ podczas kompulsywnych zakupów uzależnieni często zupełnie nie zwracają uwagi na to, czy stać je na kolejne wydatki, korzystają z kart kredytowych czy opcji odroczonej spłaty. W ten sposób niektóre osoby radzą sobie z przewlekłym stresem lub lękiem albo rekompensują sobie niskie poczucie własnej wartości. 

Pracoholizm

To szeroko rozpowszechnione zaburzenie dość trudno zidentyfikować w czasach, w których praca po kilkanaście godzin jest w niektórych zawodach normą. Uzależnienie można rozpoznać między innymi po takich objawach jak: ucieczka w pracę, zabieranie zadań do domu, pomimo że nie jest to konieczne, rezygnacja z urlopu, dotychczasowych zainteresowań i sposobów spędzania czasu na rzecz wykonywania pracy, nieodczuwanie upływu czasu podczas pracy (zapominanie o posiłkach, ważnych zadaniach jak odbiór dziecka z przedszkola) itp.

Seksoholizm

Uzależnienie od seksu może przybierać różną postać nie tylko uzależnienia od odbywania częstych stosunków płciowych, ale także od pornografii czy masturbacji. To zaburzenie behawioralne wyjątkowo destrukcyjnie oddziałuje na życie osoby uzależnionej, ponieważ dość szybko niszczy związek (małżeństwo), a nierzadko także relacje rodzinne i zawodowe. Seksoholizm wiąże się z ciągłym uczuciem napięcia lub frustracji, co utrudnia kontrolowanie zachowań seksualnych. Osoby zmagające się z tym problemem często wstydzą się sięgnąć po pomoc. Zupełnie niepotrzebnie. Terapeuci przedstawiają narzędzia do walki z wszelkimi uzależnieniami behawioralnymi, w tym również zaburzeniami związanymi z seksualnością.

Kompulsywne objadanie się

Niekontrolowane objadanie się (nawet w nocy) pomimo braku odczuwania fizycznego głodu to zaburzenie dotykające dzisiaj wiele osób. W jedzeniu znajdują one ukojenie i sposób na rozładowanie napięcia emocjonalnego. Skutki nałogu są niestety dość szybko widoczne w postaci nadwagi lub otyłości i negatywnie odbijają się na zdrowiu. Spożywanie dużej liczby kalorii w krótkim czasie często powoduje poczucie winy. Osoby zmagające się z tym uzależnieniem behawioralnym wybierają jedzenie w samotności, ponieważ obawiają się oceny oraz komentarzy bliskich. W tym wypadku posiłki są źródłem pocieszenia. Zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, dlatego warto szukać rozwiązań u ekspertów z zakresu dietetyki. 

Tanoreksja

Nałogowe korzystanie z solarium jest najczęstszym objawem uzależnienia od opalania i dotyczy w głównej mierze kobiet. To zaburzenie behawioralne najczęściej wynika z nieprawidłowego postrzegania własnej osoby i swojej atrakcyjności. Wiele cierpiących na nie osób obsesyjnie dba o sylwetkę i jest uzależniona od ćwiczeń na siłowni. Najgroźniejszym skutkiem tanoreksji jest czerniak, czyli złośliwy i śmiertelny nowotwór skóry wynikający z nadmiernego jej naświetlania promieniami UV. Uzależnienie od opalania może być bardzo niebezpieczne. Uzależnieni pacjenci bagatelizują zagrożenia wynikające z nadmiernej ekspozycji na promieniowanie. Zaburzenie postrzegania ciała prowadzi do nieustannego opalania skóry i zupełne lekceważenie niekorzystnych konsekwencji tego zabiegu.

JAK WYGLĄDA TERAPIA UZALEŻNIEŃ BEHAWIORALNYCH?

Celem terapii uzależnień behawioralnych, jest powstrzymanie nałogowych zachowań, które wyniszczają życie człowieka, oraz nauka radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi w zdrowy sposób (bez nałogu). Pierwszym etapem terapii, jest postawienie diagnozy uzależnienia, zidentyfikowanie innych ewentualnie współwystępujących problemów czy zaburzeń, oraz zorientowanie się w ogólnej sytuacji życiowej osoby. Tak jak w przypadku innych uzależnień, gdy ktoś już popadnie w nałóg, to nie można tego stanu cofnąć. Konieczna staje się nauka radzenia sobie z własnym uzależnieniem i podjęcie abstynencji od nałogowych zachowań.

W przeciwieństwie do uzależnień chemicznych, osoba uzależniona od wykonywania różnych czynności, często nie musi rezygnować ze wszelkich działań powiązanych z przedmiotem nałogu (np. seksoholik nie musi zupełnie rezygnować z seksu, musi jedynie zrezygnować z nałogowych wzorców jego uprawiania). Podczas terapii, osoba otrzymuje wiedzę na temat swojego uzależnienia oraz konkretne techniki i narzędzia potrzebne do utrzymywania abstynencji. Przepracowywane są również obecne problemy życiowe osoby tak by umiała sobie z nimi radzić bez sięgania po ukojenie, jakie dawał jej nałóg.

Bardzo istotnym elementem tej formy terapii, jest wsparcie grupy ludzi, którzy zmagają się z tym samym lub podobnym uzależnieniem. Z tego względu, terapia powinna zawsze odbywać się dwutorowo – spotkania indywidualne plus grupowe, lub mityngi (spotkania samopomocowe osób uzależnionych). Pierwsza faza terapii uzależnienia trwa ok. 1 roku. Po tym czasie, abstynencja osoby uzależnionej, powinna być na tyle stabilna, że można rozpocząć pracę nad głębszymi problemami życiowymi, które często leżały u podłoża powstania uzależnienia, jak również współwystępowały w trakcie jego trwania.